(Nhân chuyến thăm lại Hòn Bà vào thời điểm cả nước băn khoăn về y đức thời nay !)
Ảnh trên là ngôi nhà của bác sỹ Yersin được phục dựng tại đỉnh Hòn Bà.
Tại đây, vào năm 1915, Yersin đã mở một đồn điền trồng Canh-ki-na (nhập từ Nam Mỹ) để sản xuất kí ninh chữa bệnh sốt rét.
Nằm cách Quốc lộ I chỉ khoảng 40 Km, cách Nha Trang khoảng 60Km nhưng có cao độ tuyệt đối 1578m, cao hơn Đà Lạt 90m !
Ngày nay tuy đã có đường ô tô lên tận đỉnh nhưng chỉ những tay lái vững mới dám leo.
Có lên tới đỉnh mới kính nể sự can trường của Yersin khi ông băng rừng vượt suối để gầy dựng cơ sở trồng nguyên liệu thuốc chửa sốt rét tại đây cách nay cả thế kỹ !
Yersin là người khai phá cao nguyên Di Linh khi tìm một con đường bộ từ Phan Rí vào Sài Gòn. Sau đó lại từ Biên Hòa qua Đồng Nai lên Di Linh để tìm ra cao nguyên Lâm Viên nay là Đà Lạt.
Từng thám hiểm, vẽ họa đồ, chụp hình, khảo sát phong tục tập quán các bộ tộc thuộc vùng Ban Mê Thuộc đến Stung Treng (Campuchia) rồi xuôi dòng Mê Kông ra đảo Phú Quốc về lại cảng Sài Gòn. Sau đó lại từ Biên Hòa lên Đà Lạt đến cao nguyên Dak Lak vào Attopeo (Nam Lào) rồi theo hướng đông ra biển tại Đà Nẵng. Cuộc thám hiểm này ông đã khảo sát một vùng rộng lớn giữa sông Mê Kông và bờ biển Đông Việt Nam từ Vỹ tuyến 11 đến 16.
Để cảm nhận phần nào những gian khổ và thống khoái trong các chuyến thám hiểm đó ta hãy đọc vài ghi chép của ông sau đây:
'Đường đi thật là khủng khiếp. Trong 4 ngày liên tiếp, chúng tôi phải vượt qua một vùng núi hiểm trở, trèo xuống, leo lên, cứ đơn điệu như thế mãi làm cho chúng tôi rất mệt mỏi. Cây cối chen chúc. Không có đường mòn. Chúng tôi phải khòm lưng chui qua các bụi tre. Vì trời mưa nên rừng có nhiều vắt không thể tả được. Những người Việt Nam đi cùng với chúng tôi bị sốt rét mặc dầu đã uống thuốc ngừa...'
'Từ trong rừng thông bước ra tôi sửng sờ khi đối diện một bình nguyên hoang vu giống như mặt biển tràn đầy những làn sóng màu xanh lá cây. Sự hùng vĩ của rặng Langbiang hòa lẫn vào đường chân trời tây bắc tạo nên bối cảnh tráng lệ, gia tăng vẻ đẹp của vùng đất này.'
'Không khí mát mẻ đã làm tôi quên đi mệt nhọc và tôi nhớ lại niềm vui được chạy hết tốc lực lên xuống những ngọn đồi như một học sinh trung học trẻ tuổi'.
Những chuyến thám hiểm đối với Yersin có lẽ chỉ là những chuyến dã ngoại!
Về y học ông là người tìm ra trực khuẩn gây ra bệnh dịch hạch (Yersinia Pestis).
Hoạt động tích cực để thành lập trường Y khoa Đông Dương (École de Médecine de l’Indochine) sau này là Đại học Y Hà Nội và được bổ nhiệm làm hiệu trưởng đầu tiên cho tới năm 1904.
Về nông nghiệp ông là người đi đầu trong việc đem cây cao su từ Brazil về trồng ở Việt Nam, vận động và lập một nông trại ở Suối Dầu (Nha Trang) để nghiên cứu loại cây này.
Khi đặt chân đến Nha Trang (1891) Yersin đã yêu mến vùng này và quyết định lưu trú tại đây. Trong một lá thư gửi cho bạn ông viết: 'Hãy đến đây với tôi, ông sẽ biết ở đây thú vị như thế nào, thời tiết không nóng nhiều, cũng không lạnh lắm, một khung cảnh thanh bình tuyệt đối và nhiều công việc cần làm.'
Ông sống gần gũi với cư dân trong vùng, tận tụy giúp đỡ những ngư dân nghèo khó tại đây.
Sống trong một ngôi nhà cổ 3 tầng, dân chài gọi là 'lầu ông Tư'. Tầng thượng ông đặt kính thiên văn quan sát thời tiết cho làng chài. Khi có bão ông gọi dân làng đến trú tại nhà và cung cấp thực phẩm cho họ.
Hằng ngày ông khám bệnh và phát thuốc miễn phí cho người nghèo, trong một lá thư cho mẹ ông viết: '... không bao giờ con có thể đòi tiền người bệnh cho việc chăm sóc họ. Con coi y khoa như là một chuyên môn và là một mục vụ. Đòi tiền để chăm sóc bệnh nhân chẳng khác nào nói với người đó rằng: tiền hay mạng sống.'
Yersin mất ngày 01/03/1943 tại nhà riêng ở Nha Trang và để lại chúc thư:
'Tôi muốn được chôn ở Suối Dầu. Yêu cầu ông Bùi Quang Phương giữ tôi lại tại Nha Trang, đừng cho ai đem tôi đi nơi khác. Mọi tài sản còn lại xin tặng hết cho Viện Pasteur Nha Trang, và những người cộng sự lâu năm. Đám táng làm giản dị, không huy hoàng không điếu văn.'
Alexandre Yersin
Lầu ông Tư (Nay đã bị phá dể xây nhà nghỉ Bộ Công an)
Nhà của Yersin tại Đà Lạt
Nhà để nghiên cứu bệnh dịch hạch tại Hồng Kông
Yersin tại Lang Biang
Lycée Yersin, nay là Trường Cao đẳng Sư phạm Đà Lạt .
(Được xây để vinh danh ông vào năm 1927, nay được bầu là 1/1000 kiến trúc đẹp của thế giới.)
Mộ Yersin tại Suối Dầu - Nha Trang
Bia mộ Yersin tại Suối Dầu
Không gian tĩnh lặng trong sương mù của nhà hàng Yasaka trên đỉnh Hòn Bà
(Bên cạnh nhà Yersin được phục dựng)
*(Một số tư liệu và hình ảnh trong bài được trích dẫn từ Wikipedia - Việt Nam và một số trang có liên quan khác)
